Sinds circa 6 jaar is er een nieuw maatschappelijk fenomeen in Japan onder de noemer Kindercafetaria. Het is een initiatief voor kinderen en hun ouders die onder de armoedegrens leven, of met andere problemen kampen zoals sociaal isolement tot zelfs psychische problemen.

Isolement en verborgen armoede

Ook in Japan is veel verborgen eenzaamheid en armoede. Kinderen die hierdoor met honger naar school gaan. Kijk je naar de lesgroepen dan is er een schrikbarend hoog percentage. Toen ook het zelfmoord percentage steeg, moest er echt wel iets gebeuren!

Hoe het idee ontstond voor Kindercafetaria

Een jonge vrouw; Chieko Kuribayashi kwam op het idee: kinderen bij elkaar te brengen en gezamenlijk te laten eten. Aanvankelijk was het bedoeld voor kinderen die onder de armoedegrens leven, maar al snel kwam het besef dat alleen dit niet zou werken. Want er was veel meer aan de hand. Gepest en uitgesloten worden komt ook in Japan veel voor. Het uiten van emoties is bovendien vaak taboe. Maar in de Cafetaria is daar wel ruimte voor.

Kinderen in grote steden uit meestal armere wijken – jong en oud kunnen door dit initiatief vaker gezelligheid en een maaltijd krijgen en ze leren elkaar kennen. Ouders ontmoeten elkaar ook. En gaan meehelpen. Al is het alleen al met koken en het vervoer van het eten. Het is in Japan al een hele golf aan het worden.

De cijfers liegen er niet om

De cijfers in het nu veel armere Japan als in de tachtiger jaren liegen er niet om. In een klas met 30 kinderen zitten percentages van 3 a 4 kinderen van 1 ouder- gezinnen. De ouder komt bijvoorbeeld pas ’s avonds laat thuis van het werk, waardoor het kind alleen thuis zit en zelf voor zijn eten moet zorgen.

En 5 a 6 kinderen per lesgroep (ca 16%) zijn gewoon letterlijk straatarm, zelfs zo erg dat ze soms tegen het einde van de maand van ongerekend 70 cent per dag een rijstballetje kunnen betalen. Ze leven dus onder de armoedegrens en hadden al jaren vaak slecht of nauwelijks te eten. Alleen met de lunch, die op school geserveerd wordt, vers bereid en vaak met groenten uit de schooltuin, krijgen deze kinderen fatsoenlijk te eten.

Kindercafetaria nemen een vlucht

Welnu – Er zijn al 2000 kindercafetaria actief nu! De kinderen krijgen er eten en ouders helpen mee en daarmee wordt dus ook contact geboden! Het contact onderling over de jaren verbeterd de kwaliteit in de Cafetaria. Mensen gaan samenwerken.

Ook weglopers en kinderen uit probleemgezinnen worden zo goed mogelijk opgevangen. Wat natuurlijk ook iets is wat zich moet ontwikkelen over maanden. Er vindt volgens Chieko onderzoek plaats en er verdwijnen nu minder kinderen. En het zelfmoord percentage neemt af. De kinderen krijgen trouwens ook meer steun, doordat ze met anderen uit hun eigen wijk soms oudere, kinderen en diverse leeftijden onderling contact kunnen leggen, vrienden maken en ook in kleine groepen omgaan met elkaar en dan in een meer huiselijke sfeer ook vragen, levensvragen beantwoord krijgen van oudere kinderen. Dat is voor hen op hun eigen school door de afgescheidenheid die er vaak is met strikte indeling per leeftijd in groepen gewoonweg onmogelijk! Denk ook aan de heersende sociale controles en trends want in je klas kun je als kind juist heel vaak eerder niet van alles vragen en bespreken als wel. Zeker als het om persoonlijke kwesties gaat waar je als kind niet op wil worden aangekeken. Op Japanse scholen gaan heerst vaak strakke discipline en streng gezag! Er is veel aandacht voor omgangsvormen. Helaas komt pesten en buitensluiten geregeld voor.

Buiten school op loopafstand van hun ouderlijk huis in de Cafetaria kunnen ze bijkomen en hun zorgen aan iemand kwijt. Ook kunnen ze vertellen wat ze die dag hebben meegemaakt op hun school of bij hen thuis.

Contact leggen

Zo komt men geleidelijk door het contact van kinderen in hun Cafetaria, als er thuis door armoede dingen uit de hand aan het lopen zijn. Bijvoorbeeld het gas is afgesloten en moeder heeft geen telefoon meer. Of er dan ook al schuldhulpverlening wordt gestart!? Komt niet duidelijk naar voren.

De huizen waar de armste kinderen wonen zijn vaak zo klein dat het kind geen privé-plek heeft; nooit zich eens terug kan trekken en daarvoor in feite naar buiten moet vluchten. Dat het kind zijn huiswerk dan rustig kan doen of eens een boek kan lezen is uitgesloten. De cafetaria zijn meestal goed voorbereid en zodanig gepland dat ze op veilige loopafstand voor kinderen, dus ook de allerkleinsten bereikbaar zijn.

Samenwerken

Ook van belang is dat de kinderen meekrijgen dat mensen, vaak hun ouders met elkaar samenwerken. Dan krijgt het begrip vrijwilligerswerk voor de kinderen inhoud. Ze zien de moeders die heerlijk koken en het eten komen brengen. Er is grote variëteit van voedsel door de organisatie in de Cafetaria. In ieder geval veel keuze en altijd rijst, misosoep (een traditioneel gerecht is Japan) en verse groenten. Ook is er een logeermogelijkheid voor de kinderen.

Kinderen kunnen hun vrienden zelf uitkiezen. De keuze is dat er niet aan psychologiseren of pep-talk wordt gedaan. Het gaat steeds om begrip geven en ruimte bieden aan de kinderen. Een belerende aanpak is dus ‘not done’, en er is door de jaren van onderling overleg over deze aanpak zelfs sprake van een soort levenshouding die door de Cafetaria opgang is gekomen.

Kinderen groeien vanzelf wel op

Een van de oprichters, die opa Yamada wordt genoemd, stelt: “Kijk, kinderen groeien zelf wel op, we hoeven alleen naar hen om te zien.” (Vrije vertaling.) Ook noemt hij ‘De enige regel die we in hebben gesteld is dat er geen regels zijn.’ Hij wil dat de Cafetaria echt een plek bieden, waar kinderen zichzelf kunnen zijn en vrij kunnen spelen. Zo kwam er een jongen van 13 die nogal geïsoleerd was. Hij was dichtgeklapt en communiceerde niet met andere kinderen. Maar met belangstelling keek hij toe tijdens het broodbakken en ging uit zichzelf meehelpen. Met veel enthousiasme ook! Er ontstond een positieve verandering in zijn persoonlijkheid en hij ging geleidelijk meer spreken en ging uit zichzelf steeds vaker deelnemen en samenwerken in diverse activiteiten. Hij riep zelfs dat hij ook vrijwilligerswerk gaat doen.

Moeders uit de buurt bereiden het eten

Ze eten in sommige cafetaria echt verrukkelijk. In de buurten koken vele moeders. die van het koken soms een erezaak maken. Het eten is heel goedkoop. Meestal tussen 100 tot niet meer als 300 Yen, dus omgerekend tussen de 70 eurocent en maximaal 2 euro 20. En komt van samenwerkende bedrijven; restaurants en keukens in de Badhuizen ( Onsen) en ook grotere bedrijven die gewoon staan te trappelen om mee te doen Er moet wel wat georganiseerd worden. Eten wordt opgeslagen in de tempels en kerken en dan slim verdeeld. Er is vaak enorm enthousiasme. Veel mensen haken aan. In Japan ligt er aan de ene kant veel nadruk op carriere en lange dagen maken, waardoor er veel isolement is. Veel mensen zijn dit zat en hebben behoefte aan samenwerken. Een hechte groepscultuur hoort ook bij Japan.

Mevrouw Chieko die de Kindercafetaria bedacht geeft sinds 6 jaar lezingen over haar aanpak. Mensen komen in grote getale naar de lezingen en steken vervolgens daarna de koppen bij elkaar om weer volgende Kindercafetaria op te zetten.

Er komt een hele cohesie op gang

De Kindercafetaria die er zijn gekomen, zijn gesitueerd in gewone woonhuizen en in de steden is daar ruimte voor. Veel mensen zijn gescheiden en hebben plek in hun huis. De ouders /moeders alleenstaande, ze vormen op hun beurt hun gesprekskringen. In hun buurten komt een hele cohesie op gang.

Ik zag een jonge vader, duidelijk met een gebroken hart door de echtscheiding. Die kwam daar verlegen voor het eerst met zijn zoon van 10 een hapje eten. Hij wist zich nog geen raad – maar zijn zoon kende al verschillende kinderen uit de buurt en sloeg al meteen bruggen.

Ben je gebroken door tegenslag en moet je werken van 6 tot 19 uur dan lukt dat niet. En je zoontje zit alleen thuis. Er is gebleken dat in zulke gevallen er ondanks al zoveel jaren goede ideeën in onze samenleving er zeer zware situaties voor kinderen kunnen ontstaan. Dit is van alle tijden en er is steeds bewustwording op nodig om er met elkaar echt iets aan te willen blijven doen.

Gegevens:

Chieko Kuribayashi 
Non-profit oragnisatie ; Children Cafetaria 
Tv station  NHK World of NHK Nippon 
29 december 2018 op de tv in Japan.

In Nederland leven ca een op de negen kinderen in relatieve armoede. Een initiatief als de Kindercafetaria zou zeker navolging moeten hebben, ook in Nederland.

In Nederland bestaan wel Kindercafetaria, maar dat is doorgaans peperduur. 
Een luxe broodje kost al snel 7 euro. Dus mensen die op of onder de armoedegrens leven, zul je er niet zien.

The Children’s Cafeteria works to alleviate child poverty through food, the movement has spread over across Japan
https://www.japantimes.co.jp/news/2016/05/15/national/social-issues/rise-of-childrens-diners-giving-needy-a-way-to-revive-community-ties/#.XC09XHVKjZs
https://www.tokyoweekender.com/2017/05/japans-hidden-crisis-1-6-children-living-relative-poverty/
https://www.japantimes.co.jp/news/2018/02/11/national/kind-act-sprouts-grass-roots-movement-feed-kids/#.XC1AHXVKjZs
https://www.dw.com/en/japan-a-wealthy-nation-with-poor-children/a-36875397
http://breinwekker.blogspot.com/2015/09/pesten-in-japan.html