Reflectie op Annie en Jacques

Reflectie Annie & Jacques

Na Annie. Een Joodse weduwe en haar zoon in de greep van bezetting en vervolging, heb ik nu ook het tweede deel kunnen lezen. Dit gaat onder andere in op het schoolleven.
Aan bod komt een hartstochtelijke relatie tussen Annie en haar collega Jacques Presser. Ze ontmoeten elkaar op het joods Lyceum, waar ze als docent werkzaam waren. Er was genegenheid. Ze hadden veel gemeen, hun scherpe geest, liefde voor muziek. Beiden waren ze ontwikkeld en gevoelig.
Eenmaal heeft Annie bij hem overnacht. Sindsdien verlangt ze naar hem. Hierna hebben ze alleen nog contact via brieven. De brieven getuigen van hartstocht, oprechte liefde en empathie. De gruwelen van de oorlog, lopen als een rode draad door het boek heen.

Leerlingen weggehaald

Eerst werden joodse leerlingen geweerd van hun school. Ze moesten naar Joodse scholen.
Het ging daar prima. Het (school)leven ging door. Het vormde een vertrouwde baken in de bizarre realiteit. Zo bleef het echter niet.
Er begonnen leerlingen weg te blijven. Ze doken onder of waren weggevoerd. De spanning in de klas was om te snijden en de sfeer werd steeds somberder.
Ze worden opgegeven als ‘Absent’ omdat ze zich niet hadden kunnen afmelden.
Studenten die nog net hun diploma in ontvangst konden nemen, met het vooruitzicht op transport te moeten. Levens vol dromen en mogelijkheden uitgewist. Het was onwerkelijk. Een meisje met haar diploma vol achten en negens, dat de dood in de ogen keek. Ze vroeg de docenten om raad, maar niemand kon haar helpen.
Annie ziet ook leerlingen van haar verdwijnen. Ze noemt een jongen van 17 die cello speelde. ‘Een in-goede jongen, een echt kind nog.’
Annie verloor uiteindelijk haar baan, omdat joden geen ambtelijke functie meer mochten vervullen.

In het boek staan getuigenissen over weeshuizen die werden overvallen. Door het verzet konden nog tientallen kinderen ontsnappen. Zij moesten rennen voor hun leven. De spanning en de tragedie zijn voelbaar. Het heeft me gegrepen.

Annies familiegeschiedenis

Veel uit het eerste deel Annie, komt in dit boek weer terug. De boeken kunnen prima los van elkaar gelezen worden.
Annies man Daniël Otten verongelukte voordat hun zoon Daniël (die naar zijn vader vernoemd is) geboren was. Plotseling was Annie weduwe. Annie was een warme en toegewijde moeder. Zij besefte wat een jong kind nodig heeft. De onzekere en moeilijke omstandigheden waarin ze leefden, maken dat des te duidelijker.
Haar vader Paul Wolff, Daniëls opa werd uit huis gehaald. De politie kwam hem brullend en schreeuwend halen. Toch toont opa zich waardig. Daniël van amper vier jaar is er getuige van.
‘Ik ga een grote reis maken’, zegt opa tegen hem.
Daniël had een sterke band met hem.

Overleven

Annie moest zien haar hoofd koel te houden en onderdak te vinden voor zichzelf en haar zoon. Te voet moest zij lange stukken afleggen, omdat joden niet meer met het openbaar vervoer mochten reizen.
Het lukte zowaar om een onderkomen te vinden. Ze kon daar aan het werk als hulp in de huishouding. De situatie begon haar steeds meer te benauwen. Joodse mensen mochten bijna nergens komen, zelfs niet in het park.
Om iedere reis moest ze een vergunning aanvragen. Die steeds vaker werd afgewezen.
Daniël was een kind uit een gemengd huwelijk. Zijn vader was niet joods. Zodoende had Daniël wat meer bewegingsvrijheid. Hij ging gewoon naar school.

Moeder en kind van elkaar gescheiden

Iemand regelde een vals persoonsbewijs voor Annie, waarmee ze in de Veluwe bij vrienden de bevrijding af kon wachten. Daar had ze meer bewegingsvrijheid en kon ze op adem komen.
Zowel zij als Daniël beleefden er een ontspannen zomer, waarbij hij buiten speelde met andere kinderen.
Vermoedelijk door verraad is Annie gearresteerd.
Op abrupte wijze werden zij en haar zoon gescheiden en zagen elkaar nooit meer terug.

Herinneringen aan zijn moeder

Daniël kwam terecht in een pleeggezin met wie haar moeder bevriend was en waar ze een paar jaar geleden en week hebben gelogeerd.
Zijn pleegouders zagen hem als deel van het gezin. Hij paste zich aan, kon goed leren en mocht vioolles nemen. Maar aan de band met zijn moeder en opa werd voorbijgegaan. Herinneringen werden niet gekoesterd.
Jacques Presser, die een bekende historicus werd, had de brieven zorgvuldig bewaard, zodat Daniël de mogelijkheid kreeg deze te lezen en zo zijn moeder (nog) beter te leren kennen.
Dit boek heeft me nog meer aangegrepen dan het vorige. De getuigenissen van wat er met leerlingen gebeurde, maakte het heel invoelbaar.
Ruim 40 jaar is Daniël Otten concertviolist geweest. De muziek gaf zijn leven vorm.

Na zijn zestigste ging hij in therapie, waardoor zijn diepe gevoelens die hij eerst had verdrongen, naar boven kwamen. Dat zorgde voor een gevoel van thuiskomen, dat hij zijn ouders weer terugkreeg.
Daniël en zijn vrouw Marijke, die een onderduikkindje was, heb ik samen ontmoet

www.walburgpers.nl/nl/book/9789462497665/annie-jacques

Reflectie op Annie